به نقل از «مهر»

در حکمرانی آب قوانین ترجمه ای و تقلیدی را مورد توجه قرار داده ایم

تاریخ انتشار: ۱۴ تیر ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۱۴۰۹۰۱

خبرگزاری مهر-گروه دین و اندیشه-سامان سفالگر: بر کسی پوشیده نیست که مساله آب و بحران کم آبی در کشورمان، یکی از موضوعات جدی است که سازوکارهای حکمرانی در ایران بایستی هر چه سریع تر و به نحوی فعال، به این موضوع که خود می تواند ابعاد و پیامدهای منفی چندگانه ای را با همراه داشته باشد، بپردازد.در این راستا، در مدت اخیر نیز شاهد اختلافاتی میان ایران و طالبان با محوریت مساله آب بوده ایم و البته که بحران کم آبی صرفا محدود به ایران نیست و شمار قابل ملاحظه ای از کشورهای منطقه و حتی ورای آن(نظیر قاره اروپا که بنا بر ارزیابی های علمی، یک چهارم آن درگیری خشکسالیِ حاد شده است) نیز درگیر این بحران هستند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

با این همه، جدیدترین گزارش "موسسه منابع جهان"، اینطور پیش بینی کرده که تا سال ۲۰۴۰، ۴۴ کشور با شرایط "فوق بحرانی" و "بحرانی" در زمینه کم آبی مواجه خواهند بود.

با این همه، همانطور که پیشتر نیز گفته شد، حکمرانی آب در ایران با چالش هایی رو به رو است که شناسایی و رفع آن ها خود می تواند به نحو قابل ملاحظه ای دامنه بحران مذکور را علیه کشورمان کاهش دهد. از این رو، در گفتگو با انوش نوری اسفندیاری عضو اندیشکده تدبیر آب ایران و کارشناس حوزه آب، به واکاوی و بررسی ابعاد مختلف مساله مذکور پرداخته ایم.مشروح این گفتگو در ادامه تقدیم می شود:

*فارغ از آمارهایی که در مورد بحران آب در ایران ارائه می شود، به عنوان کارشناس این حوزه، چشم‌انداز واقعیت های آبیِ کشور را چگونه می بینید؟

به لحاظ اقلیمی ما در منطقه ای خشک و نیمه خشک هستیم و در جغرافیای منطقه ما مقدار بارش‌هایی که اتفاق می افتد، یک دهمِ متوسط بارش های جهانی است. بخش عمده منابع آبی ما هم منابعی است که از طریق آب باران دریافت می شود و در این میان آب بسیار محدودی هم از خارج از کشور وارد می شود. بنابراین به لحاظ منابع آبی تجدیدپذیر، محدودیت های جدی و شدیدی داریم.

روش توسعه ای که از دهه ها پیش یعنی از دهه ۱۳۴۰، آغاز کردیم، توجهی به محدودیت منابع آبی ما نداشته و تکنولوژِی که از آن زمان به خدمت گرفته شد هم بدون توجه به اثرات و پیامدهای این شیوه نادرستِ بهره برداری از منابع آب بوده است. در ۵۰ سال گذشته به موجب اقدامات ما، آب‌دهی قنات ها بسیار کم شده و حتی تعداد زیادی از آنها خشک شدند. ما به جای استفاده درست از قنات ها، چاه های عمیقی حفر کردیم و همین طور تعداد زیادی سَد ساختیم.

از سال ۱۳۵۷ و آن ده سالی که درگیر جنگ و بازسازی اولیه کشور بودیم هم روند سد سازی در کشورمان اوج گرفت و در مناطق مختلفی مانند رودخانه ها سد سازی کردیم تا آب آنها را هم جمع‌آوری کنیم. از این منظر، بحران آب در ایران کنونی، حادثه ای انسان ساز بوده و در نتیجه آن ما با مشکلات بزرگی رو به رو شده ایم. در این چهارچوب، طبیعت نیز واکنش منفی از خود نشان داده و محیط طبیعی ما بسیار خشن شده است. مساله ای که خود ابعاد و دامنه بحران آب در ایران را گسترش می بخشد.

در این سال ها، حادثه دیگری هم اتفاق افتاد و آن هم این بود که از دهه ۱۳۷۰ تاکنون، میزان بارش هایی که در سال های مختلف دریافت کردیم بسیار نوسان داشت و دریک دوره بسیار طولانی، شکل بارش های ما کاملا فرق کرد. دریافت های کمتر باران و تبخیر های سریع تر آب باران نیز خود چالش زا بوده است. از آن زمان تا به امروز، متوسط بارش های ما هم روند کاهشی داشته است. این مسئله بحران آب را در کشورمان تشدید کرده است.

جدای از همه اینها، باید توجه داشته باشیم که طی سال های اخیر، افزایش تقاضا برای آب موجب شده تا امکانات طبیعی کشورمان پاسخگوی نیازهایمان نباشد و امکانات آبی مان به شدت ضعیف شوند.

*با توجه به این شرایط، آیا روند آینده نیز مطلوب نخواهد بود؟ پیش بینی شما از این روند به چه صورت است؟

قطعا همین طور است. ما تاکنون چندین مرحله بحرانی را پشت سر گذاشته‌ایم. مرحله اول مربوط به خسارت‌هایی بود که در زمینه کشاورزی داشتیم و مشکلات ایجاد شده، خیلی عمومیت پیدا نمی‌کرد و بیشتر در زمینه کاهش محصولات کشاورزی خود را نشان می داد. تقاضای بیشتر و فراتر از امکانات آبی‌مان موجب شد زمین های بیشتری را زیر کشت آبی ببریم و در نهایت مجبور آبیاری کمِ آن ها شدیم.

بحران فرونشست در ابتدا تنها در زمین های کشاورزی بود اما اکنون به زمین های شهری هم سرایت کرده است و این ها همه زنگ خطر بزرگی بود که همه مردم را متوجه عمق شدید بحران آبی کرد

زمانی ما ۵ میلیون هکتار زمین آبی داشتیم، اکنون این عدد نزدیک به ۸ میلیون هکتار شده است. از این ۵ میلیون هکتار تنها ۲ میلیون هکتار زمین از آب کافی برخودار بود و سه میلیون هکتار دیگر با کم آبی جدی مواجه بود. افزایش ۵ میلیون هکتار زمین کشاورزی به ۸ میلیون هکتار باعث شده تا بتوانیم بگوییم که چه بخش مهمی از این میزان زمین های کشاورزی، آب کافی دریافت نمی‌کند و این روند موجب خسارت دیدن محصولات می شود. خشکی باغ ها، از دست دادن امکانات کشت و کار از نتایج این روند بوده و هنوز هم ادامه دارد.

مرحله دوم مرحله ای بود که به دلیل محدودیت های آبی سعی کردیم آب را به سمت شهرهای کم آب ببریم و از سهمیه آب کشاورزی و سهمیه محیط زیست بکاهیم. در این حالت فشار به آب کشاورزی و منابع محیط زیستی افزایش پیدا کرد و به عنوان مثال، تالاب ها شروع به خشک شدن کردند و مشکلاتی ایجاد شد که جدا از بخش کشاورزی، جامعه شهری هم در این مسئله کم آبی حساس شد و به نوعی درگیر این مسائل شدند. به این ترتیب، مرحله نقل و انتقالات آبی موجب ایجاد مشکلاتی در منابع آبی شد که مثلا نمود آن را در زاینده رود شاهد هستیم.

مرحله بعدی که مرحله بسیار دشوارتری بود، از زمانی شروع شد که کانون های خیزش گرد و غبار در کشور فعال شدند و ما با غبارآلودگی فضای شهری مواجه شدیم و در اصل، شکل آلودگی در شهرهای ما عوض شد. به این ترتیب اگرچه پیشتر آلودگی های سطح شهرها ناشی از سوخت های فسیلی بود که مشکلات عدیده ای را ایجاد می کرد، از آن زمان به بعد ما با مشکل ریزگردها نیز مواجه شدیم.

این موضوع خود مشکل آب را عمومی کرد و مردم متوجه این شدند که زمین ها در حال خشک شدن هستند و منابع آب در کشور کم و کمتر می شود و در نهایت تداوم این روند، باعث وقوع چالش های جدید در بحث آلودگی ها می شود. البته اگرچه بخشی از این ریزگردها محرک های برون‌مرزی دارند اما بخش قابل توجهی از آنها هم ناشی از مسائل نامطلوب داخلی هستند.

در مرحله سوم عامل دیگری هم به این روند اضافه شد و آن بحث فرونشستِ زمین بود. این بحران فرونشست هم در ابتدا تنها در زمین های کشاورزی بود اما اکنون به زمین های شهری هم سرایت کرده است و این ها همه زنگ خطر بزرگی بود که همه مردم را متوجه عمق شدید بحران آبی کرد. واقعیت این است که این روند حادثه ای یک دفعه ای و ناگهانی هم نبود بلکه در طول دهه های متمادی شکل گرفته و اکنون خودش را نشان داده است. به نظر من لازم نیست خیلی آینده نگر باشیم تا بفهمیم که چه شرایط سختی را پیش رو داریم. در همین حال حاضر هم می توان متصور شد که چه آینده ای از نظر تشدید بحران آبی در انتظارمان است.

*برخی می گویند در زمینه بحران آب در ایران بعضا بزرگنمایی می شود و دیگر مناطق جهان نیز با یکچنین چالشی رو به رو هستند اما موضوع، آنطور که در مورد ایران گفته می‌شود، مساله برجسته نمی گردد. نظر شما در این رابطه چیست؟

ما از دهه ۱۹۷۰ میلادی شاهد یک تغییر در سیاست های توسعه‌ای، اقتصادی و محیط زیستی از سوی کشورهای توسعه یافته و صنعتی بوده‌ایم. آنها بیشتر با مشکل آلودگی آب مواجه بودند و چندان مشکل کمبود آب را نداشتند. اما متاسفانه ما هر دو مساله را در کشورمان داریم. این کشورها به مرور زیرساخت های خود را توسعه دادند و هم در زمینه مدیریت توان زا و هم در زمینه جلوگیری از آلودگی آبی پیشرفت خوبی کردند و امروز هم در موقعیتی هستند که هم نسبت به آلودگی آب و هم در زمینه سازگاری با کم آبی در وضعیت بهتری قرار دارند.

با این حال، وقوع حادثه ای تحت عنوان تغییر الگوهای بارش جهانی و افزایش دما، شرایط را برای تمام کشورهای جهان تغییر داد. این موضوع هم در عرصه جهانی و هم در کشور خودمان اتفاق افتاده است، اگرچه سازمان هواشناسی امسال اعلام کرد، روند افزایش دمای محیط ما دو برابر افزایش دمای جهانی است.

بنابراین شکی نیست که با تغییرات الگوهای آب و هوایی، این مشکلات بدتر شده است و برای برخی از کشورهای اروپایی هم اتفاق افتاده و همچنان هم ادامه دارد. اما آنچه حائز اهمیت است، شیوه مقابله کشورهای اروپایی با این مسئله در مقایسه با شیوه مدیریتی ما در داخل است.

اولا باید توجه داشت که آب در کشورهای صنعتی، ارزش اقتصادی قابل توجهی دارد و سرمایه‌گذاری روی آن از اهمیت زیادی برخودار است. نحوه تامین مالی و بازپرداخت هزینه های آب هم در این کشورها خیلی بهتر از کشور ما است. آنچه در این شرایط مهم است، مدیریت بحران آبی و کاهش دادن آثار خسارت بار تغییرات هوایی بر روی آن است.

متاسفانه، در کشور ما واکنش ها و مدیریت ها در قبال این تحولات چندان مطلوب نبوده و فاصله آن‌ها با اقدامات صحیح بسیار زیاد است و ما بدون اینکه به حل مشکل پرداخته باشیم، این روند را ادامه می دهیم. اکنون موضوع "حکمرانی آب" به جای مدیریت و بحران طبیعی منابع آب، دست بالا را پیدا کرده است. اغلب کشورها در زمینه حکمرانی آب اقدامات جدی را در پیش گرفته اند با این حال ما اقدامات قابل توجهی در این زمینه انجام نداده ایم. طبیعتا پاسخگویی و واکنش صحیح و کافی به بحران آب نیاز است تا میزان خسارت ها کاهش یابند.

دولت های مختلف در کشورمان در مواجهه با خشکسالی ها، بیشترین استفاده را از منابع موجود آبی کشور انجام داده اند و توجه کمتری را به برنامه ریزی در شرایط بحرانی و کمبود شدید آب داشته اند. رویکردی که صرفا بحران آب در کشورمان را به تاخیر انداخته اما آن را رفع نکرده است.

*شما عمده‌ترین چالش هایی را که در زمینه حکمرانی آب در کشورمان وجود دارد، چه می دانید؟

مسئله رابطه بین دولت و مردم در امر حکمرانی آب، خیلی رابطه مناسبی نیست. دولت در یک دوره ای در چند دهه گذشته کنترل و هدایت آب را به انحصار خودش در آورده است و مردم تماشاگر اقدامات دولت بوده اند و در این زمینه مسوولیت های خود را فراموش کرده اند و الان هم حتی اگر بخواهند وارد عمل شوند، ارتباط خوبی بین دولت و مردم وجود ندارد. باید در این زمینه یک تناسب منطقی ایجاد شود. همکاری ها خیلی محدود و پرتنش بوده است.

دوم اینکه حکمرانی آب که در کشورمان مستقر شده است، چندان توجهی به تقویت بخش اصلاح زیر ساخت ها و البته تکنولوژی در این زمینه نکرده است. در حالی که توجه به این مولفه موجب می شود تا تاکتیک ها و قوانین و مقررات به نحو بهتری قابل اجرا باشد. ما این موضوع را مورد توجه زیادی قرار ندادیم و از سنت ها و قوانین نانوشته ای که در زمینه آب در مناطق مختلف کشورمان در زمینه آب وجود داشت هم غافل شدیم.

از طرفی، ما در حکمرانی آب، عمدتا قوانینی که ترجمه ای و تقلیدی بودند را مورد توجه قرار دادیم. بدون اینکه از سازگاری این قوانین با جنبه های مختلف آبی کشورمان اطمینان پیدا کرده باشیم. این موضوع موجب شد که اساسا قواعد بازی چندان رعایت نشود. در این زمینه تنها دولت امور حاکمیتی را انجام می دهد و در خیلی از موارد هم تصدی گری می‌کند و مردم فقط بهره بردار نهایی هستند و حتی در خیلی از مواقع، مقاومت و سرپیچی از قوانین را انجام می‌دهند و همین موجب شده ما تلفات آبی زیادی داشته باشیم.

در کشوری که میزان تبخیر آب در آن بسیار بالاست، عجیب است که ما تلاش زیادی برای کنترل آن هم انجام نمی دهیم و حتی با این روند سازگار نمی‌شویم. قوانین فعلی ما در حوزه آب نمی‌توانند توجه مردم را به همکاری و رعایت اصول مهم جلب کنند. عدم همکاری فقط بین مردم و دولت نیست، بلکه بین خود مردم هم تضادهای زیادی شکل گرفته است و ما آنها را به صورت تضادهای بالا دستی و پایین دستی در جامعه می بینیم.

*راهکارهای اصلاح الگوی معیوب حکمرانی آب در کشورمان را چه می دانید؟

مهم ترین آسیب حکمرانی این است که بخواهیم با روش های تقلیدی و ترجمه ای به اصلاحات آبی بپردازیم. اصلاحات حکمرانی باید منتج از شرایط تاریخی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی کشور خودمان باشد و این موضوع بسیار مهمی است. علاوه بر این، نیروهای محدودی که در زمینه بررسی طراحی راهکارها داریم هم باید کاملا بومی و متناسب با شرایط جامعه خودمان باشند. ما نباید اجازه دهیم که در زمینه آب، کار به بحران و تنش برسد و بعد دست به اقفدامات فوری و اورژانسی بزنیم.

طبیعتا آسیب مهم حکمرانیِ آب ما در شرایط حاضر، مقدار مسئولیت ها و قدرت دولت در حکمرانی آب کشور است و روش هایی که به کار می برد نیز کاملا دستوری و از بالا به پایین است. در این نظام آبی، هزینه های کنترل و نظارت بسیار بالاست و در بیشتر موارد کارایی کمتری هم دارد.

کد خبر 5786986

منبع: مهر

کلیدواژه: حکمرانی آب ایران طالبان مدیریت منابع آب خشکسالی خشکسالی سیستان مهمونی 10 کیلومتری قرآن کریم عید غدیر خم فعالیت های قرآنی قرآن نشست علمی تهران سازمان دارالقرآن الکریم سوئد شیعه کتاب بنیاد دعبل خزاعی بحران آب در ایران میلیون هکتار حکمرانی آب آب در کشور منابع آبی بحران آبی منابع آب زمین ها موجب شد آبی ما کم آبی

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.mehrnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «مهر» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۱۴۰۹۰۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

شوراهای شهر و روستا نقشی اساسی و مهمی در کشور دارند

رییس شورای شهر تهران گفت: تمام شوراها باید برنامه‌ریزی کنند تا مشارکت مردم در همه امور به حداکثر برسد و از این ظرفیت عظیم استفاده کنند؛ اگر مردم پای‌کار باشند بسیاری از مشکلات را حل خواهند کرد.

به گزارش خبرگزاری ایمنا از خراسان رضوی، شامگاه _پنجشنبه سیزدهم اردیبهشت_ مهدی چمران در همایش روز ملی شوراها که با حضور مسئولان کشوری، مدیران شهری و بیش از دوهزار نفر از اعضای شوراهای اسلامی استان‌ها برگزار شد، با بیان اینکه شوراها نمایندگان صادق مردم در عرصه حکمرانی کشور هستند، اظهار کرد: اصول ۱۰۱ و ۱۰۶ قانون اساسی به طور محرز به ضرورت فعالیت نظام شورایی در کشور اشاره دارد و در بند ۱۰۳ قانون اساسی هم تأکید می‌شود که مسئولان در بخش‌های حاکمیتی اعم از استاندار، شهردار و فرماندار، باید تابع قوانینی باشد که در شوراها به تصویب می رسند.

وی افزود: در این میان، اهمیت شوراهای محلی هم کم از مجلس شورای اسلامی نیست. شوراهای اسلامی شهر و روستا، پارلمان‌های محلی و انعکاس خواست و سلیقه مردم هستند که ارتباط بی‌واسطه و تنگاتنگی با مردم در هر بخش، شهر و استان دارند. در قانون، نظارت در مقیاس محلی و ملی بر عهده شوراها گذاشته شده و در ساحت‌های گوناگون همچون فرهنگ، اقتصاد، اجتماع و سیاست، این منتخبان ملت در شوراهای محلی هستند که به‌عنوان ناظر شایسته از طرف قانون معین شده‌اند.

رئیس شورای اسلامی شهر تهران خاطرنشان کرد: مدیریت یکپارچه، حلقه مفقوده‌ای است که امروزه ضرورت آن در سطح کلانشهرهای کشور بیش از پیش احساس می‌شود. مدیریت یکپارچه هم دو رُکن اساسی دارند؛ یکی در گرو کار درست و منطقی نمایندگان شوراهای اسلامی است که جز خدمت به مردم دغدغه دیگری نداشته باشند و رُکن دوم هم ناظر بر همکاری مسئولان دولتی و قضائی است که همراه و همگام با نمایندگان مردم باشند.

وی ادامه داد: قانون نظام شورایی کشور نسبت به قوانین سایر ساحت‌های حکومتی خیلی جوان است و پس از وضع قوانین بالادستی نسبت به تصویب مفاد قانونی درباره شوراها اقدام شد. همین موضوع، تناقضاتی را رقم زده که می‌توانست توسط نمایندگان مردم در نظام شورایی کشور اصلاح شود اما اکنون گرفتار این مسائل هستیم و باید این چالش برطرف شود.

چمران تصریح کرد: متأسفانه امروزه شاهدیم از بین ۱۲۶ هزار نماینده‌ای که امروزه در سطح شوراهای اسلامی شهر و روستا فعالیت دارند، برخی افراد گاهی اوقات گرفتار هوا و هوس‌های نفسانی خود می‌شوند و دست به تخطی از قوانین و سرپیچی از سوگندی می‌زنند که با خدا، خون شهیدان و مردم دارند. بنده بیش از دو دهه است که در نظام شورایی کشور در عرصه‌های مختلف فعالیت دارم و از روی تجربه مشاهداتی که به چشم دیده‌ام، این را به شما برادران و خواهران عزیز می‌گویم که اگر کار خالصانه و مخلصانه باشد، برکت الهی هم پشتیبان آن خواهد شد.

قانون شوراها باید اصلاح شود

موسی‌الرضا حاجی‌بگلو نایب رئیس شورای عالی استان‌ها در ادامه این همایش با تأکید بر ضرورت اصلاح قوانین شورایی کشور گفت: براساس قوانین و احکام اسلامی، قانون شوراها باید اصلاح شود. این تکلیف ما به عنوان قانون‌گذار است که شرایط را برای عمل مؤثرتر شوراها فراهم کنند و عمل مؤثر نیز در گرو افزایش ضریب تأثیرگذاری بر دستگاه‌های مجری قانون است. این نیاز مبرم نه‌فقط در سطح نهادهای عالی در نظام شورایی بلکه حتی شوراهای اسلامی شهر و روستا نیز وجود دارد تا بتوانند نمایندگی شایسته و مطلوبی از مردم داشته باشند.

کنش‎گری دوطرفه شوراها میان مردم و حاکمیت

حجت الاسلام نصرالله پژمانفر، رئیس کمیسیون اصل ۹۰ مجلس شورای اسلامی هم در این مراسم بیان کرد: از روستاهای با ۲۰ خانوار جمعیت گرفته تا کلانشهرهای چندمیلیون نفری، این شوراهای اجتماعی شهر و روستا هستد که در مقام حلقه واسطه میان حاکمیت و مردم عمل می‌کنند. بر همین اساس، از آن‌جا که تکلیف ما ناظر بر تقویت امیدواری در مردم است، شما عزیزان باید به موازات پیگیری مطالبات مردم، انعکاس‌دهنده خدمات قابل توجهی باشید که امروزه از طرف دولت درحال انجام است.

وی افزود: این یک حقیقت غیرقابل انکار است که دولت سیزدهم در عرصه اجرای قوانین، مجلس در حوزه قانون‌گذاری و قوه قضائیه در راستای رسیدگی به شکایات، تحول چشمگیر و اراده قابل توجهی از خود نشان داده‌اند و اینجاست که شوراها می‌توانند به میدان بیایند و همانطور که حرف مردم را به گوش مسئولان می‌رسانند، خدمت نظام را هم به اطلاع مردم برسانند.

کد خبر 750201